Fight or flight
In zijn column neemt Berrie de lezer mee bij wat hem opvalt tijdens zijn werkzaamheden als directeur van Charge.
Hoe weerbaar zijn wij als Europeanen? Denktanks en overheidsinstellingen spreken vaak over weerbaarheid, maar in het publieke debat kom ik de term minder regelmatig tegen. ‘Defensie’ des te meer, net als ‘veiligheid’. In het licht van de geopolitieke verschuivingen — volgens sommige experts het begin van een nieuw tijdperk — merk ik dat ik me er veel mee bezighoud.
Zijn we als samenleving in staat om dreigingen van buitenaf te weerstaan? En dreigingen van binnenuit? Het antwoord op die vragen gaat over sociale of maatschappelijke weerbaarheid. We zien met lede ogen aan hoe tech-miljardairs democratieën eigenhandig uithollen met hun sociale media platforms. Charge ging daarom van X in oktober 2024. Ik ben trots dat Volt Nederland het platform afgelopen maand ook de rug toekeerde. Om als samenleving weerbaar te blijven tegen ondemocratische invloeden, moeten we kritisch blijven over wie de regels en kaders van grote delen van onze publieke arena bepalen.
Maar weerbaarheid begint bij het individu. Thor Rydin schreef over de psychologische weerbaarheid van de Finnen in De Groene Amsterdammer. De meer dan duizend kilometer lange grens met Rusland en de externe dreiging die Finland voortdurend voelde in zijn jonge geschiedenis, hebben ertoe geleid dat Finnen nog altijd bovengemiddeld paraat zijn om hun land te verdedigen. Deze psychologische weerbaarheid wordt door Rydin prachtig verbonden aan de kinderboeken van Tove Jansson over de Moemins: geïllustreerde verhalen die in elke Finse familie worden voorgelezen, waarin geliefden kunnen “verdwijnen in de wereldstormen [...] die zoveel sterker zijn dan het individu.”
Ik las laatst dat overdenken, een hardnekkige eigenschap van mij, verklaard kan worden door onze primitieve ‘fight or flight’-modus. Overdenkers maken zichzelf gek met malen over zaken die in essentie helemaal geen bedreiging vormen. Een overlevingsreactie in een maatschappij die weinig echte gevaren meer kent. De vraag is of dat zo blijft. Vechten of vluchten, wat zou ik doen?
Samen met het Centre for European Policy Studies werken we in ons nieuwe project Van fragmentatie naar integratie aan een optimaal pad naar verdergaande defensiesamenwerking op Europees niveau. Want defensie en militaire weerbaarheid gaan over vrede, niet over oorlog. Over of we in staat zijn om ons grondgebied te beschermen, en daarmee onze waarden, onze idealen en onze vrijheid. Ook dat is weerbaarheid. En het staat vast dat we elkaar in Europa heel hard nodig hebben.
Want alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat die interne ‘fight or flight’-modus achterhaald blijft. Dat is namelijk geen teken van zwakte, maar een teken van hoe ver we zijn gekomen in Europa.
Bronnen
Dassen, Laurens. “Statement vertrek van X”. Volt Nederland. 13 januari 2025. voltnederland.org/nieuws/vertrek-van-x.
Rydin, Thor. “De meren kunnen altijd weer gaan koken”. In: De Groene Amsterdammer, 1-2 (januari 2025). www.groene.nl/artikel/de-meren-kunnen-altijd-weer-gaan-koken