Deze uitdagingen staan centraal in het onderzoeksproject over Europese defensiesamenwerking. Het Centre for European Policy Studies (CEPS) onderzoekt in opdracht van en in samenwerking met Charge hoe verdergaande Europese defensiesamenwerking eruit kan zien. 

Een gefragmenteerd defensie-landschap 

Europa is kwetsbaar. Geopolitieke spanningen nemen toe, internationale  verhoudingen verharden en met het nieuwe Amerikaanse presidentschap komt de betrouwbaarheid van bondgenootschappen zoals de NAVO onder druk te staan. Tegelijkertijd vergroten een assertiever China en aanhoudende conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten de instabiliteit. Deze realiteit dwingt Europa zijn eigen veiligheid beter te organiseren en zelfstandiger te worden.

Dat is geen eenvoudige opgave. Het Europese defensie-landschap is sterk versnipperd. Op het gebied van defensie-industrie volgen lidstaten hun eigen standaarden en procedures, wat leidt tot een wirwar aan systemen. Dat dit samenwerking in de weg staat werd pijnlijk duidelijk in Oekraïne, waar de verschillende Europese wapens en voertuigen elk hun eigen training en onderhoud vereisen.

In een poging deze versnippering tegen te gaan, zijn er door de Europese Unie inmiddels verschillende maatregelen en procedures geïntroduceerd om de Europese defensie-industrie te versterken. Toch blijven veel vragen bestaan. Zo bestaat defensie uit meer dan alleen samenwerking op het gebied van industrie; het gaat ook om een gezamenlijke commandostructuur, krijgsmacht en missies. Dit roept vragen op over de bevoegdheden en de autonomie van individuele lidstaten. Bij wie ligt het mandaat? Is het voor lidstaten verplicht om mee te doen aan een gezamenlijke missie? En wat voor gevolgen heeft dit alles voor de relatie met NAVO? 

De weg naar verdergaande samenwerking

Met deze vragen als uitgangspunt stippelt dit onderzoeksproject een optimaal en tegelijkertijd haalbaar pad uit naar meer Europese defensiesamenwerking. De focus ligt hierbij op de militaire dimensie van Europese veiligheidssamenwerking. Op basis van wetenschappelijke inzichten en praktijkervaring – verzameld via expert interviews en literatuurstudie – brengt het project in kaart:

• Hoe verdergaande Europese defensiesamenwerking vorm kan krijgen

• Welke concrete stappen hiervoor nodig zijn

• Welke rol Nederland hierin kan spelen 

De aard van dit vraagstuk is complex. Juridische, organisatorische, strategische, financiële aspecten zijn nauw met elkaar verweven. Zo raakt het creëren van nieuwe bevoegdheden voor de EU bijvoorbeeld aan de autonomie van individuele lidstaten. Hierdoor zal verdergaande samenwerking onherroepelijk tot moeilijke afwegingen leiden. Het project richt zich daarom op het ontwikkelen van een pragmatische roadmap die op basis van deze afwegingen de stappen in kaart brengt, integreert en uiteindelijk het meest optimale en haalbare pad schetst naar meer Europese defensiesamenwerking en de rol hierbinnen voor Nederland. 

Met dit onderzoek vormt Charge een brug tussen de wetenschap en politiek. Op basis van wetenschappelijke inzichten en praktijkervaringen, schetst het project een  realistisch pad dat dient als langetermijnoplossing voor verdere Europese defensiesamenwerking. Politieke stakeholders vanuit Volt worden in dit project actief betrokken, waardoor het onderzoek optimaal aansluit bij de politieke realiteit.