Max Kohnstamm: Erfenis van eenheid
Elke maand plaatst Charge een kort artikel over een belangrijke Europeaan. Vandaag in de schijnwerpers: Max Kohnstamm, Nederlandse historicus en diplomaat. Vanuit zijn overtuiging dat Europese eenheid de hoeksteen van stabiliteit en welvaart zou betekenen, liet hij duidelijke sporen in de Europese Unie na.
Kohnstamm werd geboren in 1914 en studeerde moderne geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. In de jaren 30 maakte hij een studiereis door de Verenigde Staten en verdiepte zich daar in Roosevelts ‘New Deal’. Hij zag hoe Amerikanen door samenwerking de economische recessie van die tijd te boven kwamen. Dit in tegenstelling tot in Nederland, waar de politieke houding terughoudend en afwachtend was. Kohnstamm raakte ervan overtuigd dat ook voor Europa eenheid een uitweg bood.
Tijdens de Duitse bezetting van Nederland werd Kohnstamm gevangengezet vanwege zijn half-Joodse achtergrond. Na de oorlog werkte Kohnstamm als ambtenaar bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, waar hij zich richtte op het herstel van de Nederlands-(West-)Duitse samenwerking. Om Europa uit het dal van de oorlog te halen, moest ook Duitsland weer worden opgebouwd. Voor de wederopbouw waren de Europese landen afhankelijk van elkaar, zag Kohnstamm.
Als ambtenaar was Kohnstamm betrokken bij de onderhandelingen over het Schumanplan, een initiatief van Robert Schuman en Jean Monnet. Dit plan moest voormalige Europese vijanden verenigen door hun kolen- en staalindustrieën te verbinden via gezamenlijke economische belangen. Nauwe, steeds bredere samenwerking tussen Europese landen zou tot vrede en stabiliteit leiden en een herhaling van de Tweede Wereldoorlog voorkomen. Vanuit deze overtuiging gaf Kohnstamm zijn baan bij Buitenlandse Zaken op en richtte zijn volledige aandacht op het Europese eenwordingsproces. Toen het Schumanplan de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) bekrachtigde, werd Kohnstamm de eerste secretaris van de hoge autoriteit van de EGKS.
Nadat Monnets poging tot oprichting van een Europese defensiegemeenschap sneuvelde, richtten Monnet en Kohnstamm in 1956 een actiecomité voor de Verenigde Staten van Europa op. Dit comité beoogde via informele gesprekken regeringsleiders, vakbonden en belangengroepen bewust te maken van het belang van Europese samenwerking. Ook na opheffing van het comité in 1975 bleef Kohnstamm zich inzetten voor een verenigd Europa. Hij was de eerste president van het Europees Universitair Instituut en erevoorzitter van de adviesraad voor het European Policy Centre. Hij wordt nog altijd geroemd voor zijn levenslange inzet voor Europese eenheid, waarmee hij het continent uit de schaduw van de oorlog leidde.
Bronnen
Harryvan, A. G., Van Der Harst, J., (z.d.). Max Kohnstamm, A European’s life and work (I. L. Fraser, Vert.). https://www.montesquieu-instituut.nl/9353202/d/kohnstamm.pdf
Historiek. (2020, 20 oktober). Max Kohnstamm (1914-2010) - Historicus en diplomaat. https://historiek.net/oud-diplomaat-max-kohnstamm-96-overleden/9420/
Marathoninterview - Max Kohnstamm. (2004, 23 juli). VPRO. https://www.vpro.nl/speel~WO_VPRO_20039855~marathoninterview-max-kohnstamm~.html
Max Kohnstamm. (z.d.). Four Freedoms Awards. https://www.fourfreedoms.nl/en/laureaten/max-kohnstamm
Jean Monnet, een grondlegger van Europa. (z.d.). Europeana. https://www.europeana.eu/nl/exhibitions/the-jean-monnet-house/jean-monnet-a-founding-father-of-europe
In memoriam Max Kohnstamm (1914-2010). (2019, 20 maart). Parlement.com. https://www.parlement.com/id/vkwybjf9jyjw/nieuws/in_memoriam_max_kohnstamm_1914_2010
Dag & Nacht Media. (z.d.). Aflevering 107: 107 - Jean Monnet, de vader van Europa. Vriend van de Show. https://vriendvandeshow.nl/bb/episodes/107-jean-monnet-de-vader-van-europa
Ministerie van Algemene Zaken. (2015, 16 januari). Toespraak van Z.K.H. Prins Constantijn der Nederlanden bij de uitreiking van de Four Freedoms Award aan Max Kohnstamm, Middelburg, zaterdag 8 mei 2004. Toespraak | het Koninklijk Huis. https://www.koninklijkhuis.nl/documenten/toespraken/2004/05/08/toespraak-van-z-k-h-prins-constantijn-der-nederlanden-bij-de-uitreiking-van-de-four-freedoms-award-aan-m
