Jacques Delors: Architect van de Europese Unie
Elke maand plaatst Charge een kort artikel over een belangrijk persoon uit de Europese geschiedenis. Afgelopen 27 december overleed Jacques Delors, geroemd als “architect van de Europese Unie”, op 98-jarige leeftijd. Deze maand is het 39 jaar geleden dat hij president van de Europese Commissie werd.
Na zijn overlijden werd Jacques Delors volop geprezen door tal van Europese leiders. In pro-Europese kringen wordt hij regelmatig liefkozend de “visionair”, “vader” of “architect” van de Europese Unie genoemd. President Ursula von der Leyen verklaarde de huidige generatie Europese leiders troonopvolgers van Delors’ levenswerk: “een vibrante en welvarende Europese Unie.”
Net als in de tijd van Delors lijkt Europese eenwording ook nu in een tijd van stagnatie te verkeren. Bij Delors’ aantreden als President van de Europese Commissie in 1985 was integratie gestokt. Lidstaten kampten met hoge werkloosheid en trage economische groei. De uitdagingen waarmee Europa kampte kwamen bekend te staan als “Eurosclerosis”, verwijzend naar een medische aandoening waarbij weefsel verhardt. Deze benaming stond symbool voor de rigiditeit waarmee Europese landen omgingen met economische samenwerking, en hun bevooroordeeldheid ten gunste van gevestigde binnenlandse belangen. Ook nu is Europessimisme sterk aanwezig in Europa: de huidige eurosceptische regeringen van onder andere Hongarije en Italië houden integratie tegen, en in Nederland heeft de PVV een monsterzege behaald.
In de tijd van Delors was verdere integratie moeilijk voorstelbaar. Botsende politiek-economische opvattingen zoals het staatsgeleide dirigisme in Frankrijk en het marktgeoriënteerde ordo- en neoliberalisme in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zorgden voor een lastige opgave. Mede dankzij zijn brede ervaring in Frankrijk als vakbondsonderhandelaar en minister van Economie en Financiën onder François Mitterand kon Delors deze verschillen overbruggen en het narratief van “Eurosclerosis” ombuigen naar een positieve “heropstart”. Het resultaat was een historische impuls voor de Europese integratie. De voorstellen van Delors leidden uiteindelijk tot de Single European Act (1986), het voltooien van de interne markt (1992) en de introductie van de Euro (1999). Als socialist in hart en nieren streed hij met zijn inspanningen voor een sociaal "espace européen" voor een eerlijker en inclusiever Europa.
Delors’ erfenis is de wetenschap dat er ook in tijden van stevige tegenwind een weg naar een socialer, democratischer en veerkrachtiger Europa te vinden is. Op 22 november 2023 heeft het Europese Parlement de Raad opgeroepen om de EU verder te democratiseren en samenwerking te verdiepen. De vraag is hoe de troonopvolgers van Delors deze taak zullen oppakken.
Bronnen
Alemanno, A. (2024, January 2). The visionary legacy of Jacques Delors. POLITICO; POLITICO. https://www.politico.eu/article/visionary-legacy-jacques-delors-european-commission-president/
Chen, R. (n.d.) Dirigisme | French Economic Policy, Interventionism & Planning | Britannica Money. In Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/money/topic/dirigisme
European Union. (1985, June 14) III. COMPLETING THE INTERNAL MARKET: WHITE PAPER FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN COUNCIL (MILAN, 28-29 JUNE 1985). Publications Office of the EU. https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/4ff490f3-dbb6-4331-a2ea-a3ca59f974a8/language-en
European Council on Foreign Relations. (2012, July 27). The Long Shadow of Ordoliberalism. https://ecfr.eu/article/commentary_the_long_shadow_of_ordoliberalism
The Investopedia Team. (2021, January 1) Eurosclerosis: What It Means, How It Works. Investopedia. https://www.investopedia.com/terms/e/eurosclerosis.asp#:~:text=Eurosclerosis%20
European Union. (2024). Single European Act. https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/en/in-the-past/the-parliament-and-the-treaties/single-european-act
European Parliament. (2023, 11 November) Future of the EU: Parliament’s proposals to amend the Treaties https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20231117IPR12217/future-of-the-eu-parliament-s-proposals-to-amend-the-treaties#:~:text=The%20report%2C%20approved%20with%20305,274%20against%2C%20and%2044%20abstentions.
Salm, C., & Lehmann, W. (n.d.). BRIEFING European Union History Series. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2020/652009/EPRS_BRI(2020)652009_EN.pdf
