Marie Skłodowska-Curie: Grenzenverlegger in de Wetenschap
Elke maand plaatst Charge een kort artikel over een belangrijk persoon uit de Europese geschiedenis. Vandaag is het Internationale Dag van Vrouwen en Meisjes in de Wetenschap, daarom staan we stil bij Marie Curie, een pionier van vrouwenparticipatie in de wetenschap.
Marie Skłodowska-Curie was een grenzenverlegger. Geboren in Warschau in 1867, groeide ze op in een tijd waarin vrouwen zelden werden toegelaten tot wetenschappelijke kringen.
Van jongs af aan werd Marie als wonderkind gezien: op 16-jarige leeftijd won ze een gouden medaille bij het voltooien van haar middelbare school. Terwijl zij overdag een baan als lerares had genomen, droeg Marie ‘s nachts in het geheim bij aan de Poolse vrijheidsbeweging (Polen was in de 19e eeuw opgedeeld tussen Oostenrijk, Pruisen en Rusland). Als blijk van weerstand gaf zij naast haar werk les aan jonge vrouwen in het Pools, dit deed zij in het geheim met gevaar voor deportatie naar Siberië. Het was onder Russisch bewind namelijk strafbaar om in het Pools te onderwijzen. Op 18-jarige leeftijd werd ze huisonderwijzeres en met de opbrengst hiervan financierde ze het medische onderwijs van haar zus Bronisława. Later zou Bronisława de studie van Marie in Parijs financieren.
In Parijs studeerde Curie tot diep in de nacht en leefde noodgedwongen op water en brood. In de Franse hoofdstad verbreedde ze niet alleen haar academische horizon, maar ontmoette ze ook haar romantische en professionele levenspartner: Pierre Curie, een Franse natuurkundige. Het grensoverschrijdende karakter van de professionele en wetenschappelijke relatie tussen Marie, een Poolse, en Pierre, een Fransman, illustreert de interculturele verwisselingen die al eeuwen in Europa plaatsvinden. In Parijs, destijds hét culturele en wetenschappelijke centrum van Europa, was een grote gemeenschap van gevluchte Polen te vinden.
Hun werk in de radioactiviteit leverde hen samen met Henri Becquerel in 1903 de Nobelprijs voor Natuurkunde op, waarbij Marie de eerste vrouw werd die deze eer ontving. Na de dood van Pierre, won zij geheel op eigen kracht in 1911 een tweede Nobelprijs, ditmaal voor Scheikunde, in erkenning van haar onderzoek naar radioactiviteit. Als politieke boodschap had Marie het element “polonium”, in een tijd waarin Polen niet eens op de kaart stond, naar Polen vernoemd. Later zou zij spijt krijgen dat zij dit specifieke element deze naam gaf, aangezien ze kort hierna "radium" ontdekte, dat uiteindelijk een veel belangrijker element zou zijn dan "polonium" in de wetenschap.
Deze erkenning was niet alleen een triomf voor Marie Curie als individu, maar ook voor de kansengelijkheid in de wetenschap. Niet alleen kon een vrouw de Nobelprijs winnen, maar ook op eigen houtje, en zelfs tweemaal!
Bronnen:
Badash, L. (2023, December 11). Henri Becquerel | French physicist & radioactivity pioneer. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Henri-Becquerel
Polonium, Radioactivity & Elephants: How Poland shaped Maria Skłodowska-Curie (& How She Shaped Poland). (n.d.). Culture.pl. https://culture.pl/en/article/polonium-radioactivity-elephants-how-poland-shaped-maria-sklodowska-curie-how-she-shaped-poland
The Nobel Prize in Physics 1903. (n.d.). NobelPrize.org. https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1903/marie-curie/biographical/
