In de aanbevelingen benadrukken Visscher en zijn collega’s dat bij de opzet van democratische vernieuwingen vaak onvoldoende gebruik wordt gemaakt van de beschikbare wetenschappelijke kennis over de ontwerpeisen ervan. Voor een succesvolle democratische vernieuwing moet van tevoren goed worden nagedacht over het doel ervan, en waarom voor een specifieke participatiemethode wordt gekozen.

Voor het verloop van de vernieuwing suggereren zij om meer aandacht te besteden aan de kwaliteit en integriteit van de informatievoorziening en beraadslaging voor deelnemers. Zijn daarin voldoende wetenschappelijke, professionele en maatschappelijke perspectieven vertegenwoordigd? De nadruk op representatie van de deelnemers mag wat betreft de onderzoekers juist iets minder sterk zijn. 

Het is van groot belang voor het succes van democratische vernieuwingen om vooraf duidelijkheid te bieden over wat er met de uitkomsten van een participatietraject gedaan wordt. Ook de daadwerkelijke naleving hiervan is belangrijk. Een optie is om een deliberatief proces af te sluiten met een referendum, waardoor het bredere publiek de kans krijgt om zich uit te spreken over de aanbevelingen van de deelnemers. 

Tenslotte moedigen de onderzoekers structurele evaluering van democratische vernieuwingen aan. Het deliberatieve proces zelf, hoe er tegen het proces door de betrokkenen wordt aangekeken én de mate van opvolging naar aanleiding van het proces moeten in die evaluatie meegenomen worden.

Meerstemmigheid onder druk

De wetenschappers houden democratische vernieuwing tegen het licht van het huidige politieke klimaat met de sterke opleving van het (rechts)populisme. Er bestaan opvattingen waarin democratische vernieuwing als medicijn tegen populisme wordt beschouwd en opvattingen waarin democratische vernieuwing als risico voor populisme wordt beschouwd. 

In beide opvattingen wordt de meerstemmigheid van democratie onder druk gezet door het populistische geloof in “de” stem van “het” volk. Minderheden verliezen daardoor juist de bescherming die een gezonde democratie hen kan bieden. Dit is een kanttekening die het thema democratische vernieuwing verdiept met belangrijke nuances, die we niet mogen vergeten door er blind op te vertrouwen dat elk podium voor de burgerstem een verbetering van het democratische stelsel is. De meerstemmigheid kan ook juist verdrukt worden. Democratie, zo betogen de onderzoekers, moet daarom ondersteund worden door instituties die deze meerstemmigheid en tegenmacht organiseren. Hier ligt een taak: “Het is [...] van cruciaal belang om meer complexe democratieopvattingen begrijpelijk, geloofwaardig en inspirerend te vertellen. In dit verhaal kúnnen democratische vernieuwingen een belangrijk element zijn.” 

Democratische vernieuwing en sterkere inhoudelijke betrekking van burgers in processen van politieke besluitvorming vormen een belangrijk beleidsthema voor Volt Nederland en Volt Europa. De komende tijd werkt Charge aan een strategie om het rapport optimaal te doen landen in de politieke praktijk. Het Nederlandstalige rapport en de Engelse vertaling zijn nu te downloaden van onze website.