Margaret Thatcher
Voor Europa, tegen Brussel

20 maart 2025
De redactie

Elke maand plaatst Charge een kort artikel over een belangrijk persoon uit de Europese geschiedenis: het is dit jaar 100 jaar geleden dat Margaret Thatcher is geboren. Zij speelde als premier van Groot-Brittannië (1979-1990) een cruciale rol in de totstandkoming van één gemeenschappelijke Europese markt.

Vaak wordt Margaret Thatcher in een adem genoemd met Brexit. Regelmatig wordt dan verwezen naar haar beroemde Bruges Speech (1988), waarin zij precies aangaf hoe ver Groot-Brittannië zou meegaan in verdere Europese integratie. Of wordt haar befaamde No, no, no-speech (1990) aangehaald, waarin zij de centrale positie van Brussel in Europa op de haar zo kenmerkende wijze afwees. Maar, het was deze zelfde “Iron Lady” die enkele jaren eerder campagne voerde voor toetreding van Groot-Brittannië tot de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Bovendien vervulde zij in 1986 een voortrekkersrol in het tot stand brengen (en ratificeren) van de Europese Akte (1988).

De Europese Akte (1987) had als belangrijkste doel de Europese integratie een nieuwe impuls te geven en de interne markt (een ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal is gewaarborgd) vóór 1 januari 1993 te voltooien. Door meer beslissingen met een gekwalificeerde meerderheid te kunnen nemen, zou dit proces worden versneld. 

Deze duale houding ten aanzien van Europa komt voort uit de economische positie van Groot-Brittannië in de jaren 80. Het land stond er onder jarenlange Labourleiding dramatisch voor: hoge werkloosheid, eindeloze stakingen en lage productiviteit kenmerkten de Britse economie. Toen Margaret Thatcher in 1979 als premier werd gekozen, werden ook, uit de Verenigde Staten afkomstige, neoliberale ideeën binnengehaald. Deze politieke stroming gelooft niet alleen dat marktwerking de oplossing is voor alle economische problemen, maar ook dat marktwerking zorgt voor grotere individuele vrijheid en verantwoordelijkheid. Hierdoor kunnen overheden zich langzaam terugtrekken uit de maatschappij.

Neoliberalen als Margaret Thatcher hadden grote afkeer van staatsbemoeienis, en zeker van bemoeienis van supranationale instellingen – nota bene in Brussel – maar omhelsden het idee van één gemeenschappelijk Europese markt voor Britse producten en diensten.

“We have not successfully rolled back the frontiers of the state in Britain, only to see them re-imposed at a European level with a European super-state exercising a new dominance from Brussels.”

Margaret Thatcher’s Bruges Speech op 20 september 1988.

 

Thatcher geloofde in een neoliberaal Europa waarin een vrije markt centraal en de overheid op afstand stond. Om haar te zien als anti-Europees of als wegbereider van Brexit is daarom niet terecht. Thatcher heeft altijd geloofd in een Groot-Brittannië dat midden in Europa stond.

“The majority of our people want Britain to be in Europe, and so do I.”

Margaret Thatcher, 1993.


Bronnen

Jonge, P. de (2021, 16 oktober). Margaret Thatcher was aanvankelijk vrij positief over Europa. Historiek. https://historiek.net/margaret-thatcher-was-aanvankelijk-vrij-positief-over-europa/109586/#google_vignette

Oudenampsen, M., & Mellink, B. (2019, 28 augustus). Neoliberalisme is de schuld van alles. Toch? De Correspondenthttps://decorrespondent.nl/10426/neoliberalisme-is-de-schuld-van-alles-toch/ec131f35-5395-0f72-0a6f-1951e9912121

 Speech to the College of Europe (“The Bruges Speech”) | Margaret Thatcher Foundation. (1988, 20 september). https://www.margaretthatcher.org/document/107332

 Speech in de House of Commons (“No, no, no”) | Margaret Thatcher Foundation. (1990, 30 oktober). https://www.margaretthatcher.org/document/108234

 Watt, N. (2020, 3 februari). Pro-Europeans claim Thatcher supported UK’s “special status” in EU. The Guardian. https://www.theguardian.com/politics/2016/feb/11/pro-europeans-claim-thatcher-supported-uks-special-status-in-eu

Whitman, R. G. (2023, 10 mei). On Europe: Margaret Thatcher’s lasting legacy. Chatham House. www.chathamhouse.org

Voor meer informatie over de Europese Akte:

https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/nl/in-the-past/the-parliament-and-the-treaties/single-european-act

 



Meer

Europeaan

Kaja Kallas
De juist vrouw op het juiste moment

Lees het artikel

Podcast Europa Dichterbij

Investeren in solidariteit is investeren in stabiliteit
Henri de Groot over de krachten en kwetsbaarheden van de Europese economie

Lees het artikel