De Europese Unie is met 450 miljoen consumenten een van de machtigste economische spelers ter wereld. "De Europese Unie heeft ondanks weinig militaire krachten wereldwijd normen kunnen stellen," zegt Reinier. Dit Brussels effect, eerder besproken door Caroline de Gruyter in de podcast, maakt van Europa een economische reus. Het zorgt ervoor dat Europese wetgeving – bijvoorbeeld op het gebied van digitale markten en privacy – regelmatig wereldwijd als standaard wordt overgenomen. 

Toch vertaalt die economische kracht zich niet automatisch naar geopolitieke slagkracht. Zo uitte de Verenigde Staten openlijk kritiek op Europese regelgeving die techbedrijven steviger aan banden wil leggen. Reinier: "De vice-president van de VS maakte onlangs duidelijk dat als Europa doorgaat met het reguleren van AI en daarmee Amerikaanse bedrijven beperkt, dat de VS Europa niet langer militair zullen steunen." Een pijnlijk voorbeeld van hoe Europa’s economische macht in gevaar komt als het niet strategisch omgaat met zijn geopolitieke positie.

Van struikelen naar versnellen

De trage en reactieve manier waarop Europa zich ontwikkelt, kwam al aan bod in onze podcast. Historicus Robin de Bruin noemde Europese integratie een proces van “vooruit struikelen”: pas wanneer de druk te hoog wordt, worden grote stappen gezet. Dit patroon zien we ook in de defensiekwestie. "Europa komt pas in beweging als de nood hoog genoeg is," zegt Reinier. "Dat is gevaarlijk, want we hadden dit in 2014 al kunnen zien aankomen, bij de annexatie van de Krim.

Defensie is een bekende achilleshiel voor Europa. "Europa is een economische reus, een politieke dwerg en een militaire worm," citeerde Haroon Sheikh in een eerdere aflevering van de podcast. Reinier onderstreept dit: "Normaal gesproken had de Europese Unie niks te zeggen over defensie, dat werd nationaal of binnen de NAVO geregeld. Maar nu is er voor het eerst een Eurocommissaris voor Defensie en een parlementaire commissie die zich ermee bezighoudt."

De geopolitieke ontwikkelingen zorgen ervoor dat dit onderwerp in een stroomversnelling raakt. "De Amerikaanse regering heeft Oekraïne laten vallen en gezegd: jullie kunnen nooit lid worden van de NAVO. Als er een veiligheidswaarborg moet komen, dan moet die volledig vanuit de Europese Unie komen. Dat is zo'n grote verandering dat het misschien eindelijk de druk hoog genoeg maakt om de Europese regeringsleiders in beweging te krijgen."

Reinier pleit voor een radicale aanpak: "We moeten gezamenlijke leningen aangaan om bijvoorbeeld in één keer honderd miljard te investeren in defensie. En dan niet alleen in materieel, maar ook in geïntegreerde strijdkrachten – een Europees leger." Dat idee, lang taboe in de nationale politiek, begint in rap tempo bijval te krijgen.

Een slagvaardige EU

Binnen het Europees Parlement positioneert Volt zich als een drijvende kracht achter deze geopolitieke transformatie. "Sinds de oprichting van Volt in 2017 zijn wij voor een Europees leger" zegt Reinier. "We hadden deze situatie kunnen zien aankomen, en we hadden  veel eerder moeten inzetten op strategische autonomie." 

Daarnaast dringt Volt aan op het versterken van de Europese democratie, zodat de EU sneller en slagvaardiger kan reageren. "Veel beslissingen in de Europese Raad worden nog unaniem genomen, waardoor één land cruciale beslissingen kan blokkeren," legt Reinier uit. "Wij pleiten voor een Europese regering, zodat we net als in nationale democratieën een slagvaardige besluitvorming krijgen."

En die slagvaardigheid is hard nodig om te kunnen optreden in de nieuwe, harde geopolitieke realiteit. Europa moet zichzelf opnieuw uitvinden: van economische grootmacht naar geopolitieke speler, van politieke dwerg naar strategisch besluitvormer, en van militaire worm naar een robuuste verdediger van Europese belangen. “Als we nu de juiste stappen zetten, kunnen we nog steeds de toekomst van Europa vormgeven. Volt wil daar de drijvende kracht achter zijn."

Luister het volledige gesprek met Reinier van Lanschot terug en abonneer je op Europa Dichterbij om geen aflevering te missen. Mis je de podcast in jouw favoriete app? Laat het ons weten.