De Amerikaanse verkiezingen vinden plaats tegen de achtergrond van een verschuivende geopolitieke realiteit. Veiligheidsexperts wijzen al langer op een toenemende desinteresse van de VS voor Europa. Washington is steeds meer gericht op Azië. Zo publiceerde de Biden-regering vijf weken na de Russische invasie in Oekraïne de National Defense Strategy, waarin Rusland weliswaar wordt erkend als een gevaar, maar China de echte uitdaging is. China is de ‘pacing challenge’ en bepaalt het tempo. Ook is de geopolitieke verschuiving zichtbaar in nieuwe veiligheidsinitiatieven van de VS, zoals het AUKUS-partnerschap met Australië en het Verenigd Koninkrijk in de Indo-Pacific regio en de QUAD-dialoog met India, Japan en Australië. Bovendien staat de relatie tussen de VS en Europa onder druk door politiek-economische conflicten, zoals over de Inflation Reduction Act (IRA), de regulering van Amerikaanse Big Tech-bedrijven en de sancties in de chipindustrie. 

Buitenlandbeleid onder Harris  

Tot nu toe laat Harris zich weinig uit over concrete beleidsplannen, maar het is te verwachten dat haar buitenlandbeleid grotendeels in lijn zal liggen met dat van Biden. Toch verliest Europa met de terugtreding van Biden een klassieke “transatlanticist”. Harris kijkt anders naar de wereld, en hoewel ze de transatlantische relaties niet actief zal verslechteren, zal Europa niet haar prioriteit zijn. Harris’ keuze om Phil Gordon als nationaal veiligheidsadviseur aan te stellen doet vermoeden dat Europa niet vergeten zal worden. Als topdiplomaat en oprichter van het Center on the United States and Europa, heeft hij sterke banden met Europa en zal hij die naar verwachting warm houden. Tegelijkertijd zullen kwesties zoals China, de crises in het Midden-Oosten en de situatie aan de zuidelijke grens van de VS waarschijnlijk meer aandacht van Harris vragen, omdat deze meer urgente dreigingen vormen dan Europa.

Wat betreft het conflict tussen Israël en Hamas was Harris een van de eerste hooggeplaatste officials van de Biden-regering die opriep tot een tijdelijk staakt-het-vuren. Hoewel ze de steun van de VS aan Israël altijd heeft verzekerd, omschreef ze de situatie in Gaza als een humanitaire catastrofe en liet ze zich in interne discussies kritisch uit. Sommige adviseurs verwachten dat Harris zich meer op mensenrechten en Palestijnen zal focussen dan dat Biden tot nu toe heeft gedaan. 

Tijdens haar toespraak waarin ze haar nominatie voor  presidentskandidaat accepteerde, sprak ze haar steun voor Oekraïne en voor de NAVO uit. Haar running mate, Tim Walz, staat eveneens sterk achter Oekraïne. Als gouverneur nam hij verschillende maatregelen waarmee hij Amerikaanse bedrijven verbiedt zaken te doen met Russische bedrijven. 

Over China was Harris zowel als senator als vicepresident duidelijk. Ze steunt het beleid van ‘de-risking’, dat ervoor zorgt dat de Amerikaanse economie minder afhankelijk wordt van China. In deze strategie vinden de VS en Europa elkaar; Ursula von der Leyen was de eerste die deze term in maart 2023 introduceerde. Sindsdien werken de VS en Europa samen om hun economieën weerbaarder te maken.

Harris biedt ademruimte

Dat Europa zijn economische onafhankelijkheid en veiligheid moet versterken staat vast, ongeacht de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen. De verkiezingsuitslag zal wel het tempo waarop Europa zich moet aanpassen beïnvloeden. Een overwinning voor Harris geeft Europa meer tijd om zich aan de nieuwe geopolitieke realiteit aan te passen, terwijl een herverkiezing van Trump een acute verschuiving zou betekenen. 

Europa is bezig zich aan te passen: de Strategische Agenda voor de komende vijf jaar onderstreept het belang van strategische autonomie. Zo richten nieuwe initiatieven als de European Defence Industrial Strategy (EDIS) en de Critical Raw Materials Act (CRMA) zich op het versterken van Europese defensie-industrie en moet de European Chips Act Europa’s  innovatie- en concurrentiekracht versterken. 

Toch kost een transitie naar een strategisch autonoom Europa tijd, en het is onzeker hoeveel tijd er is. In het gunstigste scenario krijgt Europa meer tijd om zich aan te passen aan de nieuwe geopolitieke realiteit, maar Harris biedt geen garantie voor blijvende Amerikaanse bescherming. Europa zal hoe dan ook moeten leren om op eigen benen te staan. 

Wil je meer weten over Europa’s rol in de huidige geopolitieke situatie en de stand van zaken rond Europese veiligheid en defensie? Luister naar de aflevering van onze podcast “Europa Dichterbij” met  hoogleraar Haroon Sheik die de rollen van Europa verkent op het veranderende wereldtoneel. In de zesde aflevering (verschijnt binnenkort) legt hoogleraar Paul van Hooft ons uit over de ontwikkelingen en uitdagingen op het gebied van defensie en veiligheid. Luister hier.