Olympe de Gouges: De vergeten pionier van het feminisme
Elke maand plaatst Charge een kort artikel over een belangrijk persoon uit de Europese geschiedenis. Vandaag is het Internationale Vrouwendag, daarom staan we vandaag stil bij een feminist die meer aandacht verdient: Olympe de Gouges.
In de turbulente 18e eeuw, tijdens de Verlichting, betrad Olympe de Gouges (1748-1793) het toneel. Deze Franse toneelschrijfster en politieke activist zette zich in voor gendergelijkheid, afschaffing van slavernij en een menswaardige maatschappij. Als veertigjarige vrouw uit de hogere kringen van Parijs, maakte zij de Franse Revolutie (1789-1799) mee. De revolutie die zoveel vrijheden en veranderingen bracht, maar gepaard ging met veel geweld (La Terreur), kostte uiteindelijk ook haar het leven.
Met het aannemen van de "Déclaration des droits de l'homme et du citoyen" in 1789 werden de rechten van de man beter beschermd maar veranderde er niets aan de gebrekkige positie van de vrouw, die Olympe als alleenstaande vrouw dagelijks voelde. In 1791 publiceerde zij haar antwoord met de "Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne" (de gehele Franse tekst is hier te lezen). In dit pamflet kwam zij in opstand tegen de politieke onderdrukking van de vrouw, tegen het gedwongen huwelijk en de slechte rechtspositie en betoogde zij dat vrouwen zowel dezelfde rechten als dezelfde verantwoordelijkheden moeten hebben als mannen. Het pamflet maakte haar niet geliefd, maar het waren niet alleen haar uitspraken over vrouwenemancipatie en slavernij die haar kwalijk werden genomen: haar ideeën over constitutionele monarchie werden haar uiteindelijk fataal. In 1793 werd zij geguillotineerd.
Het zou eeuwen duren voordat haar vooruitstrevende ideeën over vrouwengelijkheid werden overgenomen. Frankrijk voerde in 2001 de “Loi sur la parité" in: alle vertegenwoordigende organen moeten voor minimaal 50% uit vrouwen bestaan en politieke partijen moeten kieslijsten opstellen met om en om een man en een vrouw. Het lijkt een echo van de woorden uit haar Déclaration:
“(…) in de wetenschap de zaak van het volk te hebben gediend, wacht ik met bescheidenheid en trots op de kroon van waardigheid die alleen het nageslacht kan geven aan de ware dienaars van het vaderland.” (Bron)
De Gouges’ verklaring wordt beschouwd als een van de voorlopers op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties uit 1948 en De Gouges wordt gezien als inspiratiebron voor conventies over vrouwenkiesrecht (1952) en vrouwendiscriminatie (1979). Tegenwoordig is zij een icoon van het feminisme.
Bronnen
Bronnen:
Bock, G. (2009). Frauenrechte als Menschenrechte. Olympe de Gouges’ „Erklärung der Rechte der Frau und der Bürgerin“ Beitrag zum Themenschwerpunkt „Europäische Geschichte – Geschlechtergeschichte“. Themenportal Europäische Geschichte. https://www.europa.clio-online.de/essay/id/fdae-1505
De Gouges, M.-O. (1791). The Rights of Woman (pp. 2–3). https://pages.uoregon.edu/dluebke/301ModernEurope/GougesRightsofWomen.pdf
De onmisbare rol van vrouwen bij de totstandkoming van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. (2023, 8 december). Verdieping | College Voor de Rechten van de Mens. https://www.mensenrechten.nl/actueel/toegelicht/toegelicht/2023/de-onmisbare-rol-van-vrouwen-bij-de-totstandkoming-van-de-universele-verklaring-voor-de-rechten-van-de-mens
G, S., Sarah Giugliano, & Agulhon, M. (1991). WOMEN AND THE FRENCH REVOLUTION: A feminist overview of the year 1789. https://afbengale.cdn.betanet.in/bengale/uploads/2021/07/Women-and-the-French-Revolution_PDF.pdf
Koops, E. (2023, 12 april). De Franse revolutie (1789). Historiek. https://historiek.net/franse-revolutie-tijdlijn-oorzaken-samenvatting/71927/
Mousset, S. (2007). Women’s Rights And the French Revolution: A Biography of Olympe De Gouges. Transaction Publishers.
Olympe de Gouges (1748-1793) - Schrijfster tijdens de Franse Revolutie. (2019, 2 december). Historiek. https://historiek.net/olympe-de-gouges-1748-1793/5588/
Vzw, R. (2021, 9 februari). Olympe de Gouges. RoSa Vzw. https://rosavzw.be/nl/themas/rolmodellen/literatuur/olympe-de-gouges
Zoethout, C. (2020, maart). Internationale vrouwendag? Lees Olympe de Gouges’ Verklaring van de rechten van de vrouw en de burgeres uit 1791 - Open Universiteit - Open Universiteit. https://www.ou.nl/-/olympe-de-gouges
